Kimlik ve Edebiyat

Kimlik ve edebiyatArkaik ve köktenci toplumlarda edebiyat, tabiata ve yaradılışa üstünlük sağlayan aynı zamanda beraberce yaşama ortamını çağdaşlaştıran bir tansık aygıtıydı. Fakat edebiyatın referans uzanımı sadece bu değildi; edebiyat bir bakıma hegemonya ve inisiyatif edinme çabasıydı: tabiata, yaşantı tertibatına, garazkara, başkaca abecesel düzene... Başkaca bir ifadeyle edebiyat; ayrıksı toplumların ve etnik bölüntülerin yazınsal ve şifahi kültür repertuvarının genişlemesi, gelişmesi ve yetkinleşmesi direnimini sağlıyordu. Böylece, birey varlıksız kimliğinden, edebiyat aracılığıyla kolektif bir varoluşa paydaş oluyordu. Kimlik dilinin türetici ve üretici bir maksatla kullanıldığı edebiyat da ayrıksı kavimlerin kültürel ve sanatsal yerleşke kazanmasında etkin bir savaşım oluveriyordu.

Toplumların çağcıllaşma parametrelerine ayarlı ve bağımlı olarak söylem gücünü sistemleştiren, böylece bireyleri aydınlatan ve akıllandıran edebiyat, başlı başına kimlik realitesini kanıtlamaktadır. Bireye bağlaşık ya da bireyin bağlaşık olduğu anadiliyle... Edebiyatı olmayan herhangi bir etnik kitle veya milli kütle malumatlı ve ferasetli bir toplum olamayacağı gibi, edebiyatçı yaratmayan bir toplum da bireyin anadiliyle dirayetli ve kabiliyetli yaşama olanağını hazırlayamaz. Diğer taraftan bir topluluğun edebiyatı ve edebiyatçısı olmasına karşın etnik menşesine yabancı karakteri olan başka bir ulusun buyurgan ve bütüncül bir sıkıyönetim mantalitesi altında edebiyat ve sanat ortaya çıkarma çekincesiyle debelleşmesi, o halkın kutsi etnik yaradılış mahiyetine yönelik bir çeşit kültür kıyımı veya kırımıdır.

Edebiyat, bireyi anadiline doğallıkla künyesine kenetler ve angaje eder. Herhangi bir ulusun kimlik hürriyeti ve kültür serbestliği edinebilmesi için meşrebine özgü ve biçilmiş kaftan olan dilini edebileştirmesi ve ebedileştirmesi kaçınılmaz. Her etnik bölüngünün, dili ötekinden farklıdır; dolayısıyla yeryüzündeki ulusların veya etnik bölüngülerin birbirinden ayrıksı, ancak karşılıklı kültür ticaretiyle yetişen ve yetkinleşen, kendilerine özel dilleri ve dağarcıkları vardır. Ve kimliklerin kökleşmesi ve ölümsüzleşmesi için baskısız ve özgür dil statüsüne gereksinimi vardır.

Zengin, tumturaklı ve ozansı bir dil olan Kürtçe, tarihi ilerleyişi içinde siyasi ve ekonomik handikap ve markajdan dolayı tükenmemişse de, saha dışı şoven zorbalığın fazlalaşması ve genişlemesi aynı zamanda mandater kültür ekollerinin sömürgen siyasası nedeniyle literatürsel zayiat vermiştir.

Kürt edebiyatının otantik ve ontolojik esaslarıyla ilgisi olmayan başkaca bir öz, Kürt düşüncesiyle ilgisiz farklı bir kavram kotası kanıksatılmaya çalışılmış bununla birlikte, asimilatör sistemin çabalarıyla 'Yezd‰n Coğrafyası' kökensel diyalekt formatından uzaklaştırılmaya çalışılmıştır.

Haksız anlaşılmaları önlemek adına şu hususun da altını çizeyim: adamsendeci ve içedönük ve her yanı milli veya etnik hassasiyetlerle örülmüş bir edebiyatı onaylamıyorum, nedeni şu ki kendi kendine saplanmış ve körlenmiş bir edebiyat canlılık ve modernlik imkanlarını kaybeder. Bir kavmin edebiyatı başka kavimlerin edebiyatlarıyla müşterek romancılık ve dramaturgi alışverişini edinirse daha süratli çağdaşlaşır. Bu alış durumu tek taraflı olduğu zaman kimlik edebiyatı adına sakıncalı ve ölümcül bir süreç başlamış olur; yazınsal münasebet başka bir kimliğin edebiyatına yaltaklanmak ya da o ayrıksı kimlik edebiyatı adına faaliyete geçmek demek değildir. Aktarmacılık, benzeşmecilik ve yaltaklanmacılık kimlik edebiyatını dejenerasyona uğratan ve bireyi kimliğinden çıkartan, onu kendi karakteristiğine yabansılaştıran bir çeşit tehlikedir. Modernize ve rasyonalist genç Kürt kitlesinin kimlik edebiyatını ve kimlik dilini kemiren ve harcayan haraççı ve yontucu kültür parazitlerini mantıki tedbirlerle engellemeleri gerekir. Zira Mezopotamya Kürt coğrafyasının boğuştuğu kültürel tahribat ve sabotajdan sıyrılması için azimkar ve gayretkeş Kürt gençlerinin zihinsel devrimine ihtiyacı vardır. Edebiyat bütün uygarlıklarda olduğu gibi Kürt kimliğinin de barometresidir ve bu barometrenin yükselişi Kürt gençlerinin reformist yazınsal çabalarından geçer.

Nurettin BOZTEMİR