Marksist İnceleme: bu incelemeye göre edebi eser
yazarın hayat içinde dahil
olduğu sınıfa ve yaşadığı üretim
ilişkilerine dayanmaktadır. Eseri kaleme alan
yazar toplumun bir ürünüdür.
Dolayısıyla ortaya koyduğu eserde toplumun bir
ürünü olarak nitelenebilir.
Burada amaç topluma yönelik bir bakış açısı ile
eserde değinilen toplumsal
sorunlar, ekonomik ve sosyal nedenler, sosyal yapı
ve sınıfsal olguların ortaya çıkarılmasıdır.
Burada yazarın okuyucuya vermek
istediği mesaj ve ideoloji de
yadsınamayacak unsur olarak yer alır.
Feminist İnceleme: temelde Marxist inceleme yöntemine
ters düşüyormuş gibi
görünen bu yöntem, edebiyat
eserinde cinslerin konumlarını inceleyerek,
Marxist yöntemin bir çeşidi
niteliğini taşımaktadır. Diğer yöntemde eserde
ezilen toplumsal sınıfın yerini
ezilen ve hor görülen kadın almaktadır. Özellikle
bizim toplumumuzda gözlemlenen
toplumsal olgulara bakıldığında- töre
cinayetleri, erkek baskısı, kadın
hakları- bu açıdan değerlendirilmeye örnek
olgular olarak sıralanabilir.
Dilbilimsel İnceleme: Ele alınan eser
ait olduğu dil sistemleri ve bağıntıları
açısından incelenir. Çözümleyici
ve öğretici niteliklere sahip olan bu yöntem,
üslup ve tarz anlamına gelen
stilistik önem taşır.
Hesaplaşmacı İnceleme: Var olan eserin,
yazarın eserini başka metinlerle olan
hesaplaşması sonucu ortaya çıkardığı
savından hareketle eseri inceler. Burada
amaç metinler arası ilişkileri
aydınlatmaktır. Metnin bir başka metinden alıntı,
anıştırma ve çalıntı şeklinde karşılaşılan
varlığı, asıl metinle olan bağlantılar ve
bunların tarz ve üslup açısından
incelenmesi, metinler arası semantik ilişki vb.
bu yöntemin alanına girer. inceleme
sırasında bu unsurlar tek tek ele
alınabileceği gibi tümü de ele alınabilir.
Felsefeye Dayalı İnceleme: Bir felsefe ekolü
benimsenerek eser üzeride bu
ekolün yansımaları tespit
edilmeye çalışılır. Dünya üzerinde yaşanan ve
insanlığı derinden etkileyen I.
ve II. Dünya savaşları nedeniyle eserlerde daha
çok varoluşçu felsefenin etkili
olduğu belirlenmiştir.
Tüm bu anlatılan yöntemlerin yanında
edebi eseri kendi içerdiği özellikleri açısından
inceleyen yöntemler vardır. Bu yöntemleri
ise bu şekilde sıralamak mümkündür:
Metne Bağlı İnceleme (Werkimmanent): Edebi eserin bir
metin olarak
görülüp öz ve biçim bakımından ele
alınmasıdır. Öz eserin içeriği anlattığı
konudur. Biçim ise eserdeki nasıl‟a
yönelik sorunun cevabının bulunmasıdır.
Buraya üslup araştırması da dâhil
edilmektedir. Metnin anlatım biçimi, anlatım
konumu, anlatım tutumu, anlatım açısı,
sunuş tarzları ve anlatım teknikleri gibi
noktalar tek tek ele alınarak
incelenmesi gereken unsurlar olarak önem
taşımaktadırlar.
Alımlama Estetiği (Rezeptionsästhetik): Burada
belirleyici olan öğe
okuyucunun edebi eserden neyi
nasıl algıladığıdır.
Yapısalcı İnceleme: Bu tür incelemede esas kabul
edilen unsur edebiyat
eserinin kendisidir. Özne, nesne,
gönderici, alıcı gibi dört öğe üzerine kurulu bir
“birleşim” ve “ayrılım”
dizgelerine dayalı olarak çalışan bu yöntem Aytaç‟a
göre edebi eserlere açıklık
getirmekten uzak ve soyutlaşmayı ve muğlaklaşmayı
ortaya çıkarmaktadır. nasıl algıladığıdır.
Çoğulcu İnceleme: Bu yöntem inceleyiciye ya da araştırmacıya
anlatım
rahatlığı sağlayan, onun tek bir
yöntemin içine sıkışıp kalmaktan kurtararak
eklektik, yani çoğulcu bir yaklaşımdır.
. Burada bazen birden fazla yöntemin
araştırmanın çerisine dahil edilmesi olağan olarak görülmektedir.
Hiç yorum yok