Klâsik Dönem Rus Edebiyatı
Kantemir (1708-1744)
ve Lomonosov (1711-1765) şiir türünde, Krilov
(1768-1844) fabl türünde, Fonvizin (1744-1792)
de komedya türünde bu akımı Rusya'da temsil etmişlerdir.
Romantik Dönem Rus Edebiyatı
Hemen hemen her edebî türde eser vermiş olan Puşkin (1799-1837),
en önemli romantik
Rus sanatçısıdır. Puşkin,
romantizmi (coşumculuk) Rus halkının yaşamından yerel renkler alarak zenginleştirmiştir. Ayrıca canlandırdığı
kişilikleri eleştirel bir tutumla vermesi; insanın bencilliğini, çıkarcılığını, insan ile
toplum arasındaki ilişkiyi anlatması nedeniyle
gerçekçiliğin hazırlayıcısı sayılmıştır.
En ünlü eserleri Bahçesaray Çeşmesi, Çingeneler, Yüzbaşının Kızı, Maça Kızı'dır.
Gerçekçi Dönem Rus Edebiyatı
Realizm akımı Fransız edebiyatından sonra en önemli
sanatçılarını Rus edebiyatından
yetiştirmiştir. Nikoloi Gogol (1809-1852)
özellikle yergi üslûbuyla toplumunun kokuşmuş, bozulmuş yöntemlerini eliştirmiştir. Müfettiş adlı oyunu
ve Ölü Canlar adlı romanı ünlüdür. Fiodor Mihayloviç Dostoyevski (1822-1881) ise toplumdan çok, birey olarak insanın ruh dünyasını hem tabiî hem de sosyal
çevresi içinde en ince ayrıntılarına kadar
sergiler. Psikolojik tahlilleri oldukça
başarılıdır. Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, Ölü Bir Evden Anılar en ünlü romanlarıdır. Bir başka önemli realist yazar Lev Nikoleyeviç Tolstoy (1828-1910),
özellikle köylülerin dünyasını
yazmıştır. Başlıca romanları: Harp
ve Sulh, Anna Karenina, Hacı Murat. Anton
Çehov (1860-1904) daha çok hikâye ve tiyatro türlerinden ürün vermiştir. Hikâye
türünde "Çehov tarzı hikâye" denilen bir çığır açmıştır.
Bu
tarz hikâyede giriş, gelişme, sonuç gibi kronolojik bir düzenlemeye itibar
edilmiz; bir anı, bir durumu, ortamı, hayatın bir kesitini, olayların en
çarpıcı yanını etkili bir şekilde vermeyi amaçlar. Üslûpta şiirsellik ve deneme
türünü andıran bir anlatımı vardır. "Olay" yerine "durum"
ögesine ağırlık verilir. Hikâyelerinden seçmeler 4 cilt hâlinde MEB'da
yayımlanmıştı. En önemli oyunlari ise Vişne
Bahçesi, Vanya Dayı ve Martı'dır. Diğer önemli Rus realist yazarlar arasında İvan Turgenyev (1818-1883)
ve Maksim
Gorki (1868-1936)
sayılabilir.
20. Yüzyıl Rus Edebiyatı
Fütürüzmin
Rus edebiyatındaki önemli temsilcisi Mayakovski
(1893-1930) olmuştur. Şiirde Pasternak (1890-1960);
hikâye ve romanda ise Zoşçenko (1895-1958),
Şolohov (1905)
ve Soljenitsin (1918) önde gelen sanatçılar arasında yer alırlar.
ORKESTRA ŞEFİ HAKKINDA
Lokantada elektrikten hava kızıla döndü.
Koltuklara kadınların yumuşaklığı yayılmıştı.
Ortaya birdenbire incinmiş orkestra şefi fırlıyarak
Müzisyenlere ağlama emri verdi.
İri bir som balığı parçasını
sakalına tatlı tatlı götürenin
boru yağlı suratına
bir avuç madeni gözyaşı fırlattı.
Hıçkırıklar arasında altın dişlerinden
çığlığa basmağa vakit bulamadan,
oradakiler trombonların, zurnaların hırpalamasıyla
üstüne basarak geçtiler.
Sonuncu, kapıya varmadan,
yanağı sos tabağında ölünce
orkestra şefi büsbütün çıldırdı,
müzisyenlere hayvanlar gibi ulumalarını emretti.
Sonra sarhoş bir gövdenin dişleri arasına,
boruyu bakırdan bir simit gibi soktu;
üflüyor, göbeğin içinde
hıçkırıkların çılgınca uğuldamasını dinliyordu.
Ertesi sabah patron öfkesinden aç acına,
hesabını kesmeye gelince
orkestra şefi mosmor olmuş
avizenin üstünde sallanıp daha da çok morarıyordu.
VLADİMİR MAYAKOVSKİ
(Çeviren:
Nihal Layaza Talay)